كم‌شدن مايع دور جنين
مايع داخل رحمي يا مايع آمنيون در چند هفته اول حاملگي از سوي پرده‌هاي جنيني ساخته ميشود، اما پس از چند هفته اين كار بيشتر از سوي كليه‌هاي جنين انجام ميشود. از آنجا كه ريه و دستگاه گوارش جنين هم در ساخت و جذب مايع آمنيون نقش دارد، اختلالات هريك از اين دستگاه‌ها مي‌تواند به افزايش يا كاهش مايع داخل رحمي منجر شود. ساخت مايع داخل رحمي در ابتدا كند بوده و سپس افزايش مي‌يابد، به طوري كه تا 36 هفتگي به حداكثر خود مي‌رسد و از آن به بعد ساخت مايع كمتر از جذب آن شده و در نتيجه ميزان آن كم ميشود، بنابراين در صورتي كه يك حاملگي به طول انجامد و از زمان عادي خود بگذرد (در مواردي حاملگي بيش از 40 هفته طول مي‌كشد) مايع داخل رحمي كاهش مي‌يابد، به طوري كه در 42 هفتگي به 200 سي‌سي مي‌رسد.
مايع آمنيون اثرات زيادي بر رشد جنين دارد و كاهش آن به عوارضي براي جنين منجر ميشود. مايع داخل رحمي به عنوان ضربه‌گير عمل مي‌كند. همين‌طور وجود ميزان كافي مايع به جنين اجازه تحرك مناسب مي‌دهد كه همين امر در رشد و نمو اندام‌هاي جنين نقش دارد و در صورت كاهش طولاني مايع دور جنين در برخي موارد قطع يا رشد نيافتن دست و پاي جنين ديده ميشود. بلع مايع آمنيون از سوي جنين هم در رشد ريه و دستگاه گوارش جنين نقش دارد و كاهش آن مانع رشد كامل و مناسب ريه ميشود.
براي تشخيص كمبود مايع داخل رحم علاوه بر معاينه از سونوگرافي استفاده ميشود و چنانچه اندكس (معيار اندازه‌گيري) مايع آمنيون با اين روش زير پنج سانتي‌متر (كمتر از حد طبيعي) باشد، بيمار دچار اوليگوهيدرامنيوس است. البته اين معيار در مورد ماه‌هاي آخر بارداري كاربرد دارد و در سنين حاملگي پايين‌تر از معيارهاي اندازه‌گيري ديگري استفاده ميشود.
كاهش مايع آمنيون در اوايل حاملگي بسيار نادر است و معمولا به فوت جنين و سقط منجر ميشود. علت اين عارضه اغلب اختلالات جنين است، يعني جنين به صورت مادرزادي دچار مشكلاتي مثل اختلالات كروموزومي يا رشد نيافتن كليه است و در واقع جنين سالمي نيست.
كاهش مايع در اواخر بارداري بسيار شايع‌تر است و در صورت تشخيص و در صورتي كه ريه جنين تكامل كافي يافته و جنين نارس نباشد بايد بسرعت به ختم حاملگي اقدام كرد، اما در مواردي كه جنين نارس است تصميم‌گيري مشكل است، چون از طرفي كاهش مايع آمنيون مي‌تواند به مرگ جنين منجر شود و از طرف ديگر تولد نوزاد نارس تبعات زيادي چون مرگ نوزاد دارد و در اين موارد سعي ميشود با روش‌هايي مقداري زمان به جنين و مادر داد، اما در نهايت در صورت ادامه مشكل با وجود نارس بودن جنين براي نجات جان وي به ختم حاملگي اقدام مي‌كنيم.
دكتر ثريا عالمي / جراح و متخصص بيماري‌هاي زنان و زايمان
اللهم اخرجنی من ظلمات الوهم و اکرمنی بنور الفهم