دغدغه‌هاي يك فرشته
پرستاري در لغت به معناي پرستنده، غمخوار و حافظ است و پرستار به معناي پروردن، تغذيه كردن و پرورش دادن است. با توجه به اين معنا هرگونه مراقبت و مواظبتي كه فرد از فرد ديگري اعم از بيمار يا سالم به عمل آورد، پرستاري ناميده مي‌شود. اگر بخواهيم به مسير تاريخي شغل پرستاري هم اشاره كنيم بايد اذعان كرد پرستاري همپاي پزشكي در خدمت انسان‌ها بوده است، به طوري‌كه بتدريج اين دو در قالب علم پيشرفت كرده‌اند و در زمان‌هاي بحراني مانند حوادث طبيعي و جنگ‌ها، خدمات شايان توجهي انجام مي‌دهند.
مشكل كهنه و نياز قديمي
اين روزها در شرايطي كه جامعه از مشكل بيكاري در همه شغل‌ها حتي پزشكي رنج مي‌برد، بيمارستان‌ها از كمبود نيروي پرستاران بيداد مي‌كنند و در شرايطي كه دانشگاه‌هاي ما از پذيرش بيش از حد دانشجو به تنگ آمده‌اند، پذيرش دانشجو در اين رشته در دانشگاه‌هاي دولتي و آزاد از حد كفايت بسيار پايين‌تر است. در شرايطي كه پرستاران همه آموزش‌هاي متناسب به نياز بخش‌هاي مختلف بيمارستان‌ها را به صورت آكادميكي در دوران تحصيل مي‌گذرانند، اما حيطه وظايف آنها در مراكز درماني با بهياران و ماما‌ها همتراز يا تفكيك نشده است و حتي در سياستگذاري‌هاي حوزه مديريتي و برنامه‌ريزي‌ها نيز پرستاران هيچ حقي ندارند. سوالي كه هم اكنون مي تواند دغدغه بسياري از پرستاران و مردم باشد، اين است كه چرا با گذشت بيش از يك قرن از تاريخ راه‌اندازي رشته‌هاي پرستاري نوين در كشور، هنوز سيستم پرستاري با چالش‌ها و مشكلات روز افزوني برخوردار است.
شهرياري، سرپرستار يكي از بيمارستان‌هاي فوق‌تخصصي اطفال تهران، نبود پرستاران در راس هرم تصميم‌گيري‌هاي كلان پرستاري كشور را از دلايل اصلي مشكل نظام پرستاري مي‌داند و مي‌گويد: پرستاران هميشه بهتر مي‌توانند يكديگر را درك كنند و اگر مسوولان در راس پرستاران، پرستاراني باشند كه تحصيلات تكميلي دارند، خيلي بهتر مي‌توانند مشكلات را حل و ريشه‌يابي كنند تا اين‌كه يك پزشك در راس تصميم‌گيري‌هاي اين عرصه حضور داشته باشد.
اختلاف ناعادلانه كارانه‌ها
او همچنين اختلاف ميان كارانه پزشك و پرستار را در مراكز درماني بسيار ناعادلانه توصيف مي‌كند و مي‌افزايد: اختلاف درآمد پزشك و پرستار از مسائل ديگري است كه موجب نارضايتي پرستاران در بيمارستان‌ها مي‌شود، به طوري كه در زماني كه جراحي توسط پزشك بايد انجام شود، تمام اقدامات درماني بعد و قبل از عمل به عهده پرستار است و حتي پرستاران در بيمارستان‌هاي كودكان براي گرفتن رگ يك كودك 3 تا 4 ساعت با كمر خميده مي‌ايستد، اما در زمان تقسيم درآمد اختلاف بين كارانه پزشك و پرستار گاهي تا 4 ميليون تومان مي‌رسد و اين است كه مي‌توان گفت عدالت در خصوص اين قشر اجرا نمي‌شود.
دكتر محمدعلي چراغي، رئيس دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي تهران از وضعيت مبهم در نقش پرستاران انتقاد مي‌كند و مي‌گويد: بايد شرح وظايف دقيق و پرداختي‌هاي پرستاران متناسب با مدرك تحصيلي آنها در بيمارستان‌ها و مراكز درماني ما صورت بگيرد تا پرستاران با دقت و علاقه بيشتري وارد رشته پرستاري شده و از وضعيت ابهام در نقش در بيايند تا بتوانند اثربخشي لازم را در مرحله عمل داشته باشند.
پرستار متخصص باليني نداريم
خورشيد وسكويي، مدير امور پرستاري دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز از ديگر كارشناسان اين عرصه، پرستاري را از مشاغل و حرف داراي حيطه‌هاي فعاليت متفاوت در دنيا مي‌داند و تاكيد مي‌كند: پرستاران در تمام دنيا علاوه بر آموزش در حيطه‌هاي بهداشت، درمان و بازتواني نيز فعاليت مي‌كنند و به عنوان پرستار محقق، مدارس، كارخانه، پرواز و... در جامعه حضور فعال دارند، به طوري كه در مراكز بهداشتي درماني، بيمارستان‌ها، دفاتر كار پرستاري و آژانس‌هاي پرستاري به عنوان درمانگر فعالند. اما در كشور ما علاوه بر دانشكده‌هاي پرستاري، حضور پرستاران در جامعه محدود به مدارس به عنوان مربي بهداشت در كنار ساير حرف بهداشتي درماني مي‌شود و بتازگي به عنوان عضو تيم پزشك خانواده در مراكز شهري بايد مشغول به كار شوند. تنها حيطه شناخته شده پرستاري در ايران در حوزه درمان است، اگرچه در مراكز تحقيقاتي، دفاتر مشاوره پرستاري نيز تا حدودي فعال هستند، اما در بازتواني هنوز به صورت گسترده فعاليتي ندارند. اما ضروري است با توجه به افزايش تعداد سالمندان آنها در حيطه توانبخشي نقش موثرتري ايفا كنند و به عنوان يك عضو فعال در سيستم بهداشت كشور در حيطه بيماريابي و غربالگري بيماران فعاليت نمايند.
نكته: در حال حاضر ضريب وجود پرستار به ازاي هر تخت فعال در بيمارستان‌ها فقط 5/0 تا 7/0 درصد است، در حالي كه با اجراي قوانين حمايتي و جذب متناسب دانشجو، اين رقم بايد به 5/1 پرستار براي هر تخت بيمارستاني افزايش يابد
وي در ادامه با تاكيد بر اين‌كه علي‌رغم گذشت بيش از 20 سال از راه‌اندازي مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري پرستاري در ايران به دليل مناسب نبودن بستر كار در باليني، فارغ‌التحصيلان دوره‌هاي فوق اغلب جذب دانشكده‌هاي پرستاري مي‌شوند، مي‌افزايد: بر خلاف كشورهاي ديگر در ايران پرستار متخصص باليني نداريم، در دانشگاه‌ها علوم پزشكي پرستاران پس از فارغ‌التحصيلي از دانشكده‌ها در مقطع كارشناسي با گذراندن دوره‌هاي آموزشي ضمن خدمت ميان مدت، گواهينامه تخصصي اخذ مي‌كنند كه ادامه فعاليت آنان در بخش‌هاي ويژه، خاص و اورژانس منوط به گذراندن اين دوره است.
بي‌تناسبي در پذيرش دانشجوي پرستاري
اين مدير امور پرستاري دانشگاه، كافي نبودن تعداد فارغ‌التحصيلان و دانش‌آموختگان رشته پرستاري در دانشگاه‌هاي كشور را از مهم‌ترين دلايل كمبود نيروي پرستاري در مراكز درماني مي‌داند و اضافه مي‌كند: در بخش‌هاي دولتي و خصوصي به دليل ادامه تحصيل پرستاران در رشته پرستاري يا ساير رشته‌ها، افزايش تخت‌هاي بيمارستاني، ايجاد مراكز دولتي و خصوص جديد، تغيير كاربري بخش‌ها از عمومي به بخش‌هاي ويژه و فوق‌تخصصي، تغيير شغل، بازنشستگي و از كار افتادگي پرستاران، نقل و انتقال از كلانشهرها و... در سال به 12 هزار پرستار نيازمنديم كه متاسفانه متناسب با تقاضا، دانش‌آموختگان پرستاري وارد بازار كار نشده‌اند، به طوري كه بر خلاف افزايش ظرفيت دانشگاه‌هاي دولتي و آزاد در 4 سال گذشته تعداد فارغ‌التحصيلان از 4 تا 7 هزار نفر در سال به 10 هزار نفر رسيده است.
پرستار بيكار نداريم
وي با بيان اين‌كه پرستاري تنها شغلي است كه در آن بيكاري واقعي وجود ندارد، مي‌گويد: چون پرستاري شغل چند رشته‌اي است و پرستاران مي‌توانند در مراكز مختلف خصوصي و دولتي، شركت تجهيزات پزشكي و... مشغول به كار شوند و با احتساب استخدام 23 هزار پرستاري كه در سال 1390 در كشور صورت گرفته است، حدود 135 هزار پرستار در كشور مشغول به فعاليت هستند. اين در حالي است كه با توجه به تخت‌هاي فعال بيمارستاني ضريب پرستار بين 5/0 يا 7/0 به ازاي هر تخت فعال است. اين در شرايطي است كه با اجراي قانون ارتقاي بهره‌وري كاركنان باليني نظام سلامت حداقل نيروي مورد نياز بايد 5/1 پرستار به ازاي هر تخت فعال برسد و با رعايت اين موارد تعداد پرستاران شاغل در كشور بايد بيش از 350 هزار نفر باشد.
وسكويي در پاسخ به اين پرسش كه چگونه مي‌شود مشكل كمبود پرستاران در كشور را رفع كرد، مي‌افزايد: بايد دنبال راهكارهاي جديد براي آموزش پرستار باشيم. يكي از اين راه‌ها مي‌تواند ايجاد شعب اقماري دانشكده‌هاي پرستاري در بيمارستان‌هاي بزرگ براي آموزش پرستاران مورد نياز همان مراكز در نظر گرفته شود. تجربه موفقي در اين خصوص در قبل از انقلاب در ايران و هم اكنون در تعداد زيادي از كشورها وجود دارد. راهكار دوم، توجه به ظرفيت‌هاي دانشگاه آزاد اسلامي است. با افزايش دانشجويان پرستاري اين دانشگاه هم افراد پس از فارغ‌التحصيلي شغل مناسبي خواهند داشت و هم بيماران از خدمات نيروهاي جوان و با انگيزه بهره‌مند مي‌شوند.
البته وزير بهداشت و سازمان نظام پرستاري كشور به منظور رفع مشكلات و دغدغه‌هاي پرستاري قول‌هايي نظير استخدام 25 هزار پرستار در سال جاري و اجراي قانون تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري در كشور را تا پايان سال داده است كه اميدواريم اين وعده و وعيدها در زمان مقرر و مشخص اجرايي و همچون صدها مصوبه ديگر در مرحله شعار باقي نماند.
جام جم آنلاین
اللهم اخرجنی من ظلمات الوهم و اکرمنی بنور الفهم