مردی را كه با تنگی‌نفس به اورژانس آوردند، مي‌گفت: یك ساعت قبل به طور ناگهانی دچار تنگی‌نفس شده است. او 5 روز قبل زمین‌خورده بود و برای مداوای شكستگی، پایش را گچ گرفته بودند.

طي اين مدت در استراحت مطلق به سر می‌برد. بررسی‌های لازم در اورژانس شروع شد. برای عكسبرداری از ریه به واحد سی‌تی اسكن انتقال داده شد. نتیجه آمبولی ریه گزارش شد.

آمبولی ناشی از ایجاد توده‌ای غیرقابل حل (لخته) در جریان خون است كه در اثر حركت می‌تواند به جایی دوردست نقل مكان كرده و نشانه‌هاي خود را نشان دهد. این لخته‌ها در پا بروز می‌كند و اگر لخته به قلب برسد، از طریق قلب به ریه فرستاده می‌شود. به دلیل باریكی رگ‌‌های خون‌رسان به ریه، لخته متحرك در اینجا گیر می‌افتد.

آمبولی می‌تواند ناشی از علل متفاوتی باشد. مهم‌ترین علت آن بی‌حركتی (مسافرت طولانی) است. علل دیگر شامل بدخیمی‌ها (سرطان‌ها)، بارداری، گچ‌گیری برای شكستگی، استراحت بیش از 2 روز، جراحی یا بستری در بیمارستان، اختلال در ضربان قلب، چاقی، بارداری، مصرف قرص‌های ضد بارداری و فشارخون است. تعدادی از بیماران با توجه به سابقه خانوادگی، بدون نیاز به عوامل نامبرده، مستعد تولید لخته هستند.

در صورت بروز لخته، بسته به محل بروز لخته و محل گیرافتادگی، علائم بروز می‌كند. وقتی كه لخته در پا بروز می‌كند، عمدتاً با درد و تورم همراه است. بخشي از بیماران در این مرحله و با شكایت از تورم یا درد پا مراجعه می‎كنند. زمانی كه این لخته از اندام‌های تحتانی به سمت قلب می‌رود ممكن است در ریه گیر بیفتد. به دنبال گیر افتادن در ریه، خون بخشی كه لخته در آن مستقر شده كاهش می‌یابد. علائم ناشی از كاهش خون‌رسانی به ریه شامل تنگی نفس ناگهانی و درد قفسه سینه است. دیگر علائم آمبولی ریه شامل تپش قلب، غش و سرفه است كه گاهی با خون همراه است.
در بیمارانی كه شرایط خطر لازم برای بروز آمبولی را دارند، باید با بروز هریك از علائم یادشده به خطر بروز لخته و آمبولی شك كرد. این بیماران را بايد به سرعت به بیمارستان انتقال داد.

برای شناسایی لخته در اندام‌های تحتانی از نوع خاصی سونوگرافی (داپلر) استفاده می‌شود. برای مشاهده لخته درون عروق ریوی از سی‌تی اسكن استفاده می‌شود.

پس از اطمینان از بروز لخته باید درمان جهت پاك‌سازی لخته انجام داد. درمان با داروهای ضد انعقاد انجام می‌شود. داروهایی همچون هپارین و وارفارین در این شرایط كاربرد دارد. نكات مهم در افرادی كه وارفارین مصرف می‌كنند:

‌‌ـ‌ هرگز خودسرانه دارویی را به درمان خود اضافه نكنید. بسیاری از داروها می‌تواند با وارفارین تداخل داشته و اثر آن را كاهش یا افزایش دهد.

‌‌ـ‌ در صورت مراجعه به پزشك به هر دلیل دیگر، حتماً پزشك خود را نسبت به مصرف این دارو آگاه كنید.

‌‌ـ‌ آزمایش‌هاي درخواستی برای كنترل میزان اثربخشی دارو را مرتب انجام دهید و پزشك خود را از نتیجه آزمایش آگاه كنید.

دكتر بهروز هاشمي / متخصص طب اورژانس