پایگاه پرستاران دانشگاه بقیه الله(عج)

به طور كلي كم‌شنوایی در كودكان چگونه و به چه دلايلي ایجاد می‌شود؟

لازم است پيش از پرداختن به نحوه ایجاد نقص شنوایی آن را به 2 دسته مادرزادی و اكتسابی تقسیم كنیم. در دسته اول نقص شنوایی معمولا در بدو تولد یا با شروع تاخیری در سال‌های بعد از تولد ایجاد می‌شود و پای مسائل ارثی، فامیلي و ژنتیكی مطرح است. در دسته دوم یا اكتسابی نقش عفونت‌ها، داروها، ضربه‌های صوتی و... در میان است. در موارد ارثی و خانوادگي، تشخیص سریع برای بازتوانی نوزاد و كودك مهم است، اما متاسفانه پیشگیری از این موارد نقش كمتری دارد. دردسته دوم یا موارد اكتسابی نیز پیشگیری، نقش اول را دارد و در صورت تثبیت بیماری، تشخیص بموقع و بازتوانی در درجه دوم اهمیت قرار خواهد داشت. توجه داشته باشید كه صرف نظر از نحوه ایجاد نقص شنوایی، تشخیص سریع آن نیز اهمیت دارد، چرا كه نوزادان و كودكان قادر به بیان مشكلات خود نیستند و این والدین و پزشكان هستند كه باید با آموزش و آگاهی‌های لازم این نقص را سریع شناسایی و اقدام به درمان آن كنند.

با توجه به شیوع زیاد نقص شنوایی حسی عصبی مادرزادی (يك تا 3 مورد از هزار تولد زنده) و عوارض ناشی از تاخیر تشخیص آن، در سال‌های اخیر تست‌های غربالگري متفاوتي ابداع شده كه به تشخیص زودهنگام كمك می‌كند. خوشبختانه این تست در اكثر مراكز كشور ما نیز موجود است و انجام می‌شود؛ آزمون oAE يا گسیل‌های صوتی از گوش، روش غیرتهاجمی‌ و كم‌هزینه مطلوبی است. در واقع با این روش بدون آن‌كه تعرضی به حلزون شنوایی وارد شود، پنجره‌ای مستقیم به حلزون باز می‌كنیم و از عملكرد فیزیولوژیكی آن اطلاعاتی كسب می‌كنیم. بهتر است در چند هفته اول بعد از تولد این تست انجام شود (ترجیحا قبل از ترخیص از بیمارستان). تفسیر این تست به عهده كارشناس شنوایی سنجی و پزشك متخصص است، زیرا موارد مثبت و منفی كاذب در این تست دیده می‌شود. همچنین شناسایی و توجه به رفتارهای نوزادان و واكنش‌های طبیعی آنها در برابر صدا مهم است. نوزادان در 4 هفتگی در واكنش به صداهای محیطی حركات بدنی انجام می‌دهند و در 8 هفتگی به صداها گوش می‌كنند و در 12 هفتگی با گوش كردن به موسیقی، واكنش‌های گفتاری (گفتن اَه و بَه) نشان می‌دهند. بنابراین توجه والدین به این واكنش‌ها در بررسی وضعیت شنوایی نوزادان كمك‌كننده است. دركودكان بزرگ‌تر اغلب نقایص شنوایی یك طرفه، دیر تشخیص داده می‌شود، زیرا كودك فقط در تشخیص جهت صدا مشكل دارد و در صورت نرمال بودن شنوایی طرف مقابل مشكلی در ارتباط، آموزش و تكلم پیدا نخواهد كرد. در مجموع پیشنهاد ما انجام تست غربالگری نوزادان و توجه به و اكنش‌های طبیعی نوزادان در برابر صداست. در كودكان بزرگ‌تر نیز پرسش از آنها و معاینه توسط پزشك و انجام تست‌های شنوايي‌سنجی كمك‌كننده است.

درمان این كودكان با توجه به نوع نقص شنوایی (هدایتی، حسی و عصبی)، شدت آن، یك طرفه یا دو طرفه بودن، زمینه ایجاد آن، سن تشخیص آن و... متفاوت است، اما باید به این نكته توجه كرد كه شناسایی زودهنگام از عوارض عدم درمان می‌كاهد، اما اگر به هر دلیلی نتوانیم نقایص شنوایی متوسط تا شدید در نوزادان زیر 6 ماهگی را تشخیص بدهیم و كودك 6 ماهگی را رد كند، با عوارض تكلمی ‌در آینده روبه‌رو خواهیم بود كه برای جبران آن باید هزینه و وقت زیادی صرف كنیم. هرچه تشخیص به تعویق بیفتد، عوارض نقص آموزش، صدمات اجتماعی، روانی و... به مجموعه اضافه خواهد شد. همچنین گفتنی است در نقایص شنوایی خفیف تا متوسط میزان عوارض كمتر است.

اول از همه والدین باید در روزهای اول تولد با انجام تست غربالگری، وضعیت شنوایی فرزندانشان را بررسی كنند.

همچنين درصورت وجود نقص در شنوایی نوزاد، بازتوانی كودكشان را پیگیری كنند؛ برای جلوگیری از سایر مشكلات اجتماعی مانند تكلم، آموزش و یادگیری باید بازتوانی‌های كودك هرچه سریع‌تر شروع شود.

البته والدین نوزادانی كه ریسك بالاتری برای نقایص شنوایی در آنها وجود دارد باید دقت بیشتری كنند. این ریسك‌ها عبارتند از: آنومالیمای اسكلتال سر و صورت، سندرم TORCH و سابقه فامیلی مثبت از نقایص شنوایی در والدین و عفونت‌های داخل رحمی‌.

وزن كمتر از 1500 گرم در بدو تولد، افزایش زردی خون به حدی كه منجر به تعویض خون شود، مصرف داروهای مسمومیت‌زا برای گوش در ابتدای تولد، ابتلا به مننژیت باكتریال، آپگار زیر 6 در 5 دقیقه اول بدو تولد.

در ضمن خردسالان و كودكان در سن آموزش باید بعد از ابتلا به عفونت‌های گوش، ضربات گوش و ابتلا به بیماری‌هایي مثل اوریون، مننژیت و هر بیماری تب‌دار شدید، حتما از لحاظ شنوايي كنترل شوند. فراموش نكنيد در صورت وجود مشكلاتي در شنوايي، همكاری والدین در بازتوانی كودك هنگام ابتلا به نقص شنوایی، در سال‌های اول زندگی نقش حیاتی دارد.